Đa ối (dư ối) – nguyên nhân và cách xử trí

Trong suốt thời gian mang thai, thai nhi nằm trong bọc ối với lượng nước khoảng 500 – 1.500 ml. Nếu quá 2.000 ml thì mẹ được chẩn đoán là đa ối (dư ối).

Nước ối thực chất là dung dịch bao gồm nước tiểu, dịch tiết từ phổi thai nhi, dịch tiết từ hệ thống tuần hoàn của mẹ, từ nội sản mạc và dịch được khuếch tán qua dây rốn. Nước ối đóng vai trò tối quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của thai nhi. Nó có chức năng tái tạo năng lượng, cung cấp dưỡng chất cho thai nhi, tránh được sự chèn ép quá mức do cơ tử cung, bảo vệ thai nhi tránh sự xâm nhập của vi khuẩn bên ngoài.

Khi thai nhi được 16 – 32 tuần tuổi, lượng nước ối đạt từ 250 – 600 ml. Lượng nước ối tăng dần theo tuổi thai. Từ tuần thứ 34 của thai kỳ, nước ối tăng lên 800 ml và duy trì cho đến khi thai nhi 36 tuần tuổi, lúc này nước ối có thể đạt mức cao nhất (1000 ml) sau đó, nó giảm dần còn khoảng 600 – 800 ml vào khoảng thời gian trước khi sinh. Nếu lượng ối tăng đột biến sẽ gây ra những biến chứng khó lường cho cả mẹ và bé.

Dấu hiệu và các hình thái đa ối

• Bụng sản phụ to hơn so với tuổi thai, khó nghe được nhịp tim thai.
• Số đo vòng bụng (qua rốn) lớn hơn 100 cm, bụng căng bóng, đau bụng, khó thở, ăn uống khó tiêu, giãn tĩnh mạch có khi dẫn đến bệnh trĩ.

Đa ối cấp

Thường xảy ra vào 3 tháng giữa thai kỳ, bụng mẹ lớn lên rất nhanh, khó vận đông, cử động khó khăn và nhanh chóng lâm vào tình trạng khó ở. Biểu hiện là bụng căng cứng và đau, tức thở. Thông thường bác sĩ sản khoa sẽ phải xử trí bằng cách chọc ối và cho mẹ đẻ non.

Đa ối mạn

Lượng ối tăng lên từ từ trong những tháng cuối thai kỳ. Vì diễn biến chậm nên tuy bụng thai phụ có to và căng hơn bình thường nhưng họ vẫn chịu đựng được. Thai nhi do bị ối chèn ép nên dễ dị dạng hoặc mắc các tật bẩm sinh trong nội tạng. Trọng lượng của trẻ sơ sinh có mẹ bị đa ối mạn thường nhẹ hơn các trẻ khác.

Bà mẹ bị đa ối sau khi sinh dễ bị băng huyết do tử cung căng giãn quá mức, sau đẻ không co lại như bình thường được nữa.

Đa ối thường gặp ở thai non tháng, đa thai, bệnh lý về đường tiêu hóa hoặc hệ thần kinh.

Biến chứng với mẹ và bé

Đa ối khiến mẹ bị vỡ ối sớm dẫn đến sinh non, túi ối căng có thể khiến ngôi thai bị đảo lộn bất thường, ngoài ra đa ối cũng gây nên hiện tượng đờ tử cung và mẹ bị băng huyết sau sinh. Đối với bé, đa phần sẽ nhẹ cân hơn, dễ mắc các dị tật nội tạng.

Nguyên nhân gây đa ối

• Thai phụ mắc bệnh tiểu đường: Đa ối được phát hiện trong 10% thai phụ mắc chứng tiểu đường, nhất là trong 3 tháng cuối thai kỳ.
• Mẹ mang song thai hoặc đa thai: Tình trạng đa ối có thể xảy ra do sự trao đổi chất giữa hai bào thai không được cân bằng (một bào thai có ít nước ối trong khi bào thai kia có nhiều nước ối hơn).
• Bất thường ở bào thai: Bé sẽ ngừng quá trình uống nước ối – đi tiểu, dẫn tới hiện tượng thừa nước ối. Tình trạng này bao gồm những dị tật ở bào thai như hở hàm ếch, hẹp môn vị…
• Các yếu tố khác làm gia tăng tình trạng đa ối là: Thiếu máu hoặc nhiễm trùng bào thai, bất đồng nhóm máu giữa mẹ và bé…

Cách xử trí

• Đa ối dẫn đến những nguy cơ cho thai nhi như sa dây rốn khi chuyển dạ, tử vong hay bệnh tật sau đẻ non. Đối với bà mẹ đa ối cấp có thể gây chuyển dạ sinh non, khó thở; đa ối mạn gây băng huyết hậu sản và nhau bong non. Bác sĩ chuyên khoa có thể kéo dài tình trạng này bằng cách dẫn lưu ối để cứu cả mẹ lẫn con.
• Khoảng 1% bà bầu có khả năng đối mặt với tình trạng thừa nước ối. Khi ấy, thai phụ xuất hiện những dấu hiệu khó chịu như: gia tăng những cơn đau lưng, thở dốc, phù chân (nhất là ngón chân cái). Nếu có dấu hiệu trên, bạn nên đi khám, bác sĩ sẽ chẩn đoán xem bạn có bị thừa nước ối hay không. Bác sĩ sẽ tiến hành siêu âm, đo độ sâu của các khoang trong tử cung. Chỉ số AFI (chỉ số lượng nước ối) từ 5-24cm được xem là an toàn.